Transliteracja

Transliteracja to grafemiczny sposób konwersji pisma, metoda przepisywania tekstu zapisanego oryginalnie znakami jednego pisma fonetycznego, z użyciem znaków innego pisma fonetycznego, oparta na zasadzie ścisłej odpowiedniości liter.
Transliteracja umożliwia odtworzenie oryginalnego zapisu, co przeważnie nie jest możliwe w przypadku transkrypcji fonetycznej. W naszym przypadku chodzi o odtworzenie zapisu w głagolicy współczesnych słowiańskich (w tym polskich) słów.
W tym miejscu warto wspomnieć nieco o historii głagolicy, która najprawdopodobniej ma korzenie sięgające pisma linearnego A i pisma linearnego sylabicznego B. Podejrzewamy, że zapis znaków jotowanych – ja Ⱑ, je Ⰵ, jo Ⱖ, ju Ⱓ, ją Ⱙ i ję__ Ⱗ__ wzięły się z pisma linearnego sylabicznego B. Znak jo Ⱖ nie został znaleziony w żadnym zachowanym zapisie w głagolicy i został on odtworzony ze znaku ją Ⱙ. Znaki jotowane nosowe ję __ Ⱗ__ i ją Ⱙ w głagolicy powstały jako ligatury (połączenie znaków) je Ⰵ i jo Ⱖ ze znakiem Ę Ⱕ.
Nazwa pisma – głagolica – wzięła się najprawdopodobniej z tego, że było to pismo, które dokładnie odzwierciedlało mowę (mówić-głagolić-ględzić), w odróżnieniu od innych pism, które nie zawierały wcale samogłosek lub jedynie ich część.

Podstawą pisanie w głagolicy był podział na samo-głoski, które brzmią samodzielnie, (s)pół-głoski, które do brzmienia potrzebują samogłoski lub pół-samo-głoski. Zerknijmy na przykłady na nazwę pierwszej litery w głagolicy. Pierwszym znakiem głagolicy jest AZ” ⰀⰈⰠ – (ja w języku staro-cerkiewno-słowiańskim), które składa się z trzech znaków – A Ⰰ, ZⰈ, „ Ⱐ znaku (twardego, krótkiego Y), którego przy wymowie prawie nie słychać.

Teraz słowo być. W staro-cerkiewno-słowiańskim w bukwicy zapisywano go najpierw w postaci бъіти, a potem быти, gdy znak twardy i znak Y zlały się ze sobą tworząc z ъі znak ы. Przy zapisie w głagolicy znak Y to Ⰹ. Jeśli ten występował po spółgłosce, to poprzedzany był znakiem twardym, ponieważ głoska Y miała nie zmiękczać spółgłoski, a spółgłoska wymaga połączenia ze półsamogłoską lub samogłoską. To oznaczenie twardości spółgłoski oznaczono znakiem twardym. Podsumujmy:
бъіти ⰁⰠⰉⰕⰋ
быти ⰁⰠⰉⰕⰋ
być ⰁⰠⰉⰜⰠ
Na przykładzie widać, jak głoska C` została zamieniona znakiem Ć, co w głagolicy zapisujemy jako ⰜⰠ.

Do zmiękczania w głagolicy używano znaków i Ⰻ, j Ⰺ, y Ⰹ oraz znaków jotowanych – ja Ⱑ, je Ⰵ, jo Ⱖ, ju Ⱓ, ją Ⱙ i ję Ⱗ Współcześnie jedynie znaki i Ⰻ, j Ⰺ dokonują w językach słowiańskich zmiękczenia, przy czym zmiękczenia za pomocą znaku j Ⰺ zachowało się jedynie w językach Słowian południowych, podczas kiedy u nas zmiękcza się to znakami jotowanymi. Przykład:
nie ⰐⰅ
nj ⰐⰊ

Spróbujmy teraz zapisać wyraz WAKACJE. Jeśli po znaku C nie postawimy twardego znaku, to znak JE zmiękczy C dając nam w wyniku CIE, a nie CJE, stąd WAKAC`JE i odpowiednio zapis w głagolicy ⰂⰀⰍⰀⰜⰠⰅ.